4.27.2020

I am an Architect (Part 2)


I am an Architect (Part 1)


Το τραγούδι λέει: "Είμαι Αρχιτέκτονας"
Υπάρχουν μεγάλες αλήθειες σε λίγους στίχους, που αντανακλούν το τι κάνει ένας αρχιτέκτονας. Αντανακλούν τις αγωνίες, τις δυνατότητες, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετοπίζουμε καθημερινά. Ένα μικρό δείγμα...

  "...Μετατρέπουμε έναν κενό χώρο σε έναν κόσμο με δυνατότητες.
Διατηρούμε την ιδιωτική ζωή και την ηρεμία,
Αποφοιτούμε από από το σχολείο και κάνουμε αγώνα για να αλλάξουν τον κόσμο,
Αλλά είμαι κολλημένος στο σχεδιασμό "θρόνων" με έναν δεξιόστροφο στροβιλισμό.

Είμαστε αρχιτέκτονες, με δημιουργική φλόγα,
Επανασχεδιάζουμε τον κόσμο από τα κτίρια έως τις καρέκλες,
Είναι μια καθημερινή ρουτίνα, αλλά αγαπάμε αυτό που κάνουμε,
Μια ικανοποιητική δουλειά που σας δίνει μια καλύτερη προοπτική...."

Τι διαφορά έχει ο Αρχιτέκτονας από τις άλλες ιδικότητες.

Πολλές φορές έχετε αναρωτηθεί τι διαφορά έχει ο Αρχιτέκτονας από τους άλλους μηχανικούς; Έχετε ρωτήσει φίλους και γνωστούς εάν είναι ο αρχιτέκτονας μηχανικός; 


Πράγματι, στην Ελλάδα η διάκριση των επαγγελμάτων και των επαγγελματικών ρόλων είναι έννοια που ακούγεται πως υπάρχει, αλλά παραμένει ένα γεγονός στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας.

Θα σας μεταφέρω τι μου είχε δώσει κάποτε ως απάντηση, στα παραπάνω ερωτήματα, ένας φίλος αρχιτέκτονας, μεγαλύτερος σε ηλικία. Μου είχε πει: «Η σχέση ενός αρχιτέκτονα και ενός πολιτικού μηχανικού, είναι όπως η σχέση του ποιητή και του απαγγέλλοντα». 


Και οι δύο είναι πολύ σημαντικοί για ένα έργο. Σημαντικότατος ο ποιητής που καταθέτει τη φαντασία και την ψυχή του καθώς γράφει το ποίημα, αλλά επίσης πολύ σημαντική η συνεισφορά και ο ρόλος του απαγγέλλοντα. Η σωστή και άρτια απαγγελία, με το σωστό ρυθμό, τις σωστές αναπνοές και το σωστό στόμφο, αναβαθμίζει το ίδιο το ποίημα και του δίνει δυναμική, οντότητα και αξία. Βέβαια, χωρίς τον αρχικό πνευματικό μόχθο και την εργασία του πρώτου, δεν θα υπήρχε πεδίο δόξας λαμπρό για τον δεύτερο.

Τότε γιατί κάποιος να μην απευθυνθεί κατευθείαν σε έναν άλλο μηχανικό, που να τα κάνει όλα, και όχι απαραίτητα να απευθυνθεί σε αρχιτέκτονα; 


Η απάντηση κατ’ εμένα είναι απλή.

Η αρχιτεκτονική επιστήμη από τη φύση της συνθέτει τις επιμέρους γνώσεις από τις καλές τέχνες, τις ανθρωπιστικές επιστήμες και τις επιστήμες μηχανικών, που ασχολούνται με τη μελέτη, σχεδίαση, έρευνα, ανάπτυξη, εφαρμογή, κατασκευή, συντήρηση και βελτίωση δομών, υποδομών, εγκαταστάσεων, συστημάτων. Παράλληλα επικαλύπτεται με συγγενείς αλλά διακριτούς επιστημονικούς κλάδους.

Ο αρχιτέκτονας, λοιπόν, είναι εκείνος ο επιστήμονας που έχει στο DNA του το μικρόβιο της συνεργασίας, διότι και η επιστήμη που υπηρετεί είναι συνθετική. Είναι εκείνος που μπορεί να συνεργαστεί και να οργανώσει τις λοιπές επιστήμες για την ολοκλήρωση του έργου. 


Ταυτόχρονα, ο καθένας μηχανικός οφείλει να κάνει αυτό που έχει διδαχτεί, αυτό που γνωρίζει καλύτερα και αυτό που αγαπάει περισσότερο. 


Τότε και μόνο, ένα οικοδομικό αποτέλεσμα θα είναι άρτιο και ολοκληρωμένο και αυτό θα οφείλετε στη συμμετοχή και στη συνεργασία όλων των ειδικοτήτων των μηχανικών. Ο κάθε ένας οφείλει να ασχοληθεί στον τομέα ειδίκευσης του, προς όφελος της αισθητικής, της λειτουργικότητας, της σταθερότητας, της οικονομίας της κατασκευής.

Αλλά, επειδή το όνειρο της συνεργασίας παραμένει θερινής νυκτός, μήπως το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η έλλειψη παιδείας στη συνεργασία; Μήπως βιώνουμε τη μοναχικότητα και την εσωστρέφεια της εποχής μας;



Η αρχιτεκτονική του σκυλόσπιτου.

Το σκυλόσπιτο είναι και αυτό ένα σπίτι, μια κατοικία. Είναι ο χώρος που μένουν οι μικροί μας φίλοι. Πρέπει και αυτό, όπως τα "ανθρωπόσπιτα", να πληρεί κάποιες προδιαγραφές, κατασκευαστικές, "σκυλομετρικές", άνεσης, μόνωσης και ασφάλειας.

Βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής όπως η λειτουργία, η μορφή και η κατασκευή βρίσκουν χώρο και σε μικροκατασκευές, όπως το σκυλόσπιτο.

Το βασικό υλικό κατασκευής πρέπει να είναι το ξύλο για τον απλό λόγο πως είναι κακός αγωγός της θερμότητας και δυσκολεύεται η υπερθέρμανση του εσωτερικού χώρου. Πόσο λάθος είναι να βάζουμε τους φίλους μας σε πλαστικά μικρά κουτιά. Ας σκεφτούμε εάν κάποιος άνθρωπος θα μπορούσε να ζήσει σε αντίστοιχο χώρο.

"Σκυλομετρία", ποιο είναι η σωστό μέγεθος
της φωλιάς- σπιτιού.

Πρέπει να δώσουμε έμφαση στη "σκυλομετρία", δηλαδή στο μέγεθος του σκύλου- κάτοικου. Το σπίτι δεν θα πρέπει να είναι ούτε πολύ μεγαλύτερο, ούτε μικρότερο από εκείνον. Στην πρώτη περίπτωση διότι χάνεται η ζεστασιά από το σώμα του σκύλου και στη δεύτερη περίπτωση διότι δεν έχει χώρο να ελιχθεί, να γυρίσει, να ξαπλώσει. 

Επίπεδο δώμα



Στη λειτουργία υπάρχουν αντικρουόμενες φωτογραφίες και προτάσεις. Τα περισσότερα σκυλόσπιτα έχουν στέγες, δεν ξέρω το γιατί. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν πως στους σκύλους αρέσει το belle vedere, τους αρέσει να σκαρφαλώνουν στο δώμα και να ξεκουράζονται, με συνέπεια να είναι προτιμότερη η επίπεδη στέγη.

Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε το βασικό χαρακτηριστικό των ζώων, το ένστικτο. Με το ένστικτο οικειοποιούνται ένα χώρο, με το ένστικτο τον δέχονται ή τον απορρίπτουν.





Το μεγάλο πάρτι, όμως, ξεκινάει με τη μορφή που τα "αφεντικά" προτιμούν για τα σπίτια μινιατούρες. Ο κάθε ένας βγάζει τα πωθημένα του, εκφράζει τη φιλοσοφία του και την αισθητική του. 

Για τη μορφή ας μιλήσουν, καλύτερα, οι φωτογραφίες, διότι μια φωτογραφία είναι καλύτερη από χίλιες λέξεις.









Ίσως είναι λίγο υπερβολικά όλα αυτά. Ίσως οι τετράποδοι φίλοι μας να μην χρειάζονται διώροφο σπίτι, ούτε ιδιωτική αυλή, ούτε πισίνα.

Σίγουρα χρειάζονται φροντίδα και αγάπη.

Ας θυμόμαστε πως η απλότητα μας οδηγεί στο καλύτερο αποτέλεσμα.

-----------------------------

Οι φωτογραφίες είναι αλιευμένες από το διαδίκτυο.

Οι έντονες πολιτικές μεταβολές* επηρεάζουν την Αρχιτεκτονική

Μέσα σε λίγες γραμμές, επιχειρείται μια μικρή και σύντομη προσέγγιση της εκμετάλλευσης, της χρησιμοποίησης ή του επηρεασμού της αρχιτεκτονικής από την πολιτική.

Δεν θα γίνει αναφορά στα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα για την ανάδειξη του μεγαλείου της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Οι αναφορές θα ξεκινήσουν μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος αποτέλεσε μια βαθιά τομή στην πορεία της αρχιτεκτονικής. Μετά το τέλος του, δημιουργήθηκε η πραγματική ανάγκη για μια ανανέωση σε όλους τους τομείς, παράλληλα με την τεράστια ανάγκη για την κατασκευή κατοικιών και κτιρίων άλλων χρήσεων. Αρωγοί στην επίτευξη μια μεγάλης οικοδομικής αλλαγής ήταν τα νέα υλικά και οι νέοι μέθοδοι κατασκευής. Η δεκαετία του ’20 είναι η περίοδος γεμάτη αντιθέσεις και δυναμισμό, είναι η περίοδος που παίρνει μορφή το αρχιτεκτονικό κίνημα που ονομάζεται «μοντέρνα» αρχιτεκτονική, που χαρακτηρίζεται ως «Διεθνής ρυθμός» και δημιουργεί παράλληλα με τον υφιστάμενο εξπρεσιονισμό.

Ακόμα, την περίοδο αυτή εμπεδώνεται η θεωρία του Μαρξισμού, ως ένα νέο σύστημα ζωής και δημιουργίας στη Σοβιετική Ένωση.

Δημιουργούνται, λοιπόν, δύο δημιουργικοί αρχιτεκτονικοί πόλοι, η «Μοντέρνα αρχιτεκτονική» με τη νέα Σοβιετική Αρχιτεκτονική, από τη μία, και ο εξπρεσιονισμός και ο νεοκλασικισμός από την άλλη.

Οι προσλαμβάνουσες από τα τεχνολογικά επιτεύγματα, τα εργοστάσια, τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, γίνονται σημεία αναφοράς μιας νέας αισθητικής. Η μηχανή και η λογική της αποτελεί το πρότυπο για την οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, με την ταυτόχρονη απόρριψη της αστικής ιδεολογίας και όλων των πολιτιστικών της μορφών σε μπαρόκ, νεοκλασική και ιστορικίζουσα τεχνοτροπία, που εισήγαγε ο Τσάρος Μ. Πέτρος κατά την οικοδόμηση της Πετρούπολης, με τη βοήθεια Ευρωπαίων αρχιτεκτόνων.

Vl. Tatlin. Το μνημείο της 3ης Διεθνούς 1920
El. Lissitzky. Το βήμα του Λένιν 1920
Το κτίσιμο της νέας κοινωνίας και της νέας αρχιτεκτονικής που πρεσβεύει η μεγάλη Ρωσική επανάσταση, πιστεύεται ότι μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια της μηχανής. Η εκβιομηχάνιση της χώρας και η διάδοση της τεχνολογίας αποτελεί το μεγάλο «στοίχημα» της εξουσίας. Η μηχανή σημαίνει κατασκευή και η κατασκευή θα γίνει η σανίδα αλλαγής της τέχνης και της αρχιτεκτονικής. Το 1920 δημιουργείται το αρχιτεκτονικό κίνημα του Κονστρουκτιβισμού, που θα επιδιώξει μέσα από πρωτογενείς γεωμετρικές μορφές (σφαίρες, κύβους…), την καλλιτεχνική έκφραση της κομμουνιστικής επανά- στασης. Η αρχιτεκτονική απεικόνιση των κονστρουκτιβιστικών ιδεών έχει ως βασικό στοιχείο το κύριο χαρακτηριστικό της «Μοντέρνας» αρχιτεκτονικής, την λειτουργία και την έλλειψη διακοσμητικών μοτίβων.

Χαρακτηριστική κατασκευή με σημείο αναφοράς τη μηχανή είναι το μνημείο της τρίτης κομμουνιστικής διεθνούς του Tatlin που κατασκευάστηκε το 1920. Ο Tatlin προτείνει μια μεταλλική κατασκευή με μορφή σπείρας, με μια εμφανή δυναμική προς τα πάνω, που συμβολίζει την ανοιχτή στην εξέλιξη και στο μέλλον επαναστατική κομμουνιστική κοινωνία, όπου η πρόοδος της βρίσκεται στα χέρια της τεχνολογίας.

Η ίδια αντίληψη κυριαρχεί στα έργα του El Lissitzky στο βήμα για το Lenin του 1920, που είναι μια μεταλλική κατασκευή με κλίση, στους ουρανοξύστες στη Μόσχα του 1924, που πάλι παρουσιάζουν απόκλιση από την κλασσική στατική.

El. Lissitzky. Πολυκατοικίες στη Μόσχα 1924
Η μεγάλη πρόοδος στην αρχιτεκτονική θα δεχτεί μεγάλα πλήγματα την δεκαετία του ’30. Τότε παρουσιάζονται τα εξής πολιτικά φαινόμενα. Η άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία και του Στάλιν στη Σοβιετική ένωση, αποτέλεσε τροχοπαίδι στην εξάπλωση της «μοντέρνας» αρχιτεκτονικής και του κονστρουκτιβισμού. 

Στη Γερμανία, μετά την απομάκρυνση των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων των ομοσπονδιακών κρατιδίων, ματαιώθηκαν τα οικιστικά προγράμματα που είχαν ανατεθεί σε πρωτοποριακούς αρχιτέκτονες, όπως στους Mies van der Rohe, W. Gropius, E. Mendelsohn, οι οποίοι στη συνέχεια θα αναγκαστούν να αυτοεξορισθούν.

Marzfeld στη Νυρεμβέργη (1934-1937)
Ο Χίτλερ υπήρξε δεσποτικός και απόλυτος, σχετικά με την Αρχιτεκτονική, πιστεύοντας πως ο ίδιος είχε εμπνευσμένες ιδέες. Είναι άλλωστε γνωστό, πως ήθελε να σπουδάσει Αρχιτεκτονική. Τότε λοιπόν, αφού παραγκωνίστηκε και καταδικάστηκε η δράση των πρωτοπόρων Αρχιτεκτόνων, επανήλθε η νεοκλασική μορφολογία, με αρχαιοελληνικά στοιχεία και ταυτό- χρονα παρατηρείται μια στροφή προς το παλιό παραδοσιακό Γερμανικό στυλ. Ο Νεοκλασικισμός χρησιμοποιείται περισ- σότερο σε μεγάλα δημόσια κτίρια, ενώ τα λαϊκά Γερμανικά μοτίβα σε κατοικίες. Ο Γερμανός Αρχιτέκτονας A. Speer μετουσιώνει σε μακέτες και κτίρια τις ιδέες του Χίτλερ. Τα έργα αυτά χαρακτηρίζονται από μνηνειακότητααυστηρότητα και υπέρβαση της κλασσικής κλίμακας. Χαρακτηριστικά έργα ήταν το Marzfeld της Νυρεμβέργης, για τα συνέδρια του ναζιστικού κόμματος, το οποίο είχε σε υπερβολική κλίμακα, ιστορικά μοτίβα. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα Χιτλερικής μεγαλομανίας ήταν ο θόλος δίπλα στην Καγκελαρία, στο Βερολίνο, ο οποίος σχεδιάστηκε για να ξεπεράσει το θόλο του Αγίου Πέτρου της Ρώμης, και αποφασίστηκε να χτιστεί από παραδοσιακά υλικά.

Στην Ιταλία η άνοδος του Μουσολίνι στην εξουσία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση νέων αρχιτεκτονικών κινημάτων με «φασιστική» απόχρωση. Χαρακτη- ριστικό της αρχιτεκτονικής, αυτής της περιόδου, είναι η μνημειακότητα και τα δανειζόμενα μορφολογικά στοιχεία από τη Ρωμαϊκή αρχιτεκτονική, την κλασική Ελλάδα, και την Αναγέννηση. Ο χαρακτήρας των έργων στα κυβερνητικά και στα δημόσια κτίρια, επηρεάζεται έντονα από την ιδεολογία της πολιτικής δύναμης που κυριαρχεί. Εκπρόσωποι της περιόδου αυτής είναι ο G. Terragni και ο M. Piacentini με κυριότερο έργο του τελευταίου το εκθεσιακό συγκρότημα στη Ρώμη το 1937. Στις ίδιες αρχές θα κτιστεί και το Foro Italiano το 1927 ένα αθλητικό κέντρο με τον οβελίσκο του Μουσολίνι. 


M. Piacentini. Εκθεσιακό συγκρότημα, Ρώμη 1937
Foro Italiano 1927

Δ. Πικιώνης. Δημοτικό σχολείο στα Πευκάκια

Ν. Μητσάκης. Πρακτικό λύκειο Αμπελοκήπων 1930

Στην Ελλάδα, τομή στην Αρχιτεκτονική θα σημειωθεί μετά την Μικρασιατική καταστροφή και τον ερχομό των προσφύγων. Οι ξαφνικές δημογραφικές αλλαγές, αύξησαν τις πιέσεις για απαλλοτριώσεις μεγάλων εκτάσεων. Η παράλληλη εκβιομηχάνιση των αστικών κέντρων και η μεγάλη αστικοποίηση, οδήγησε τους αρχιτέκτονες σε μια έντονη και μαζική ανοικοδόμηση κατοικιών, δημόσιων και σχολικών κτιρίων, σε όλη την Ελλάδα. Συντελείται μια ανανέωση, μια πρωτοπορία με βάση τις αρχές της «Μοντέρνας» αρχιτεκτονικής. Σημαντικά έργα της περιόδου αυτής είναι το Δημοτικό σχολείο στα Πευκάκια του Πικιώνη, τα σχολεία στην Αθήνα και την Κομοτηνή του Καραντινού, το Δημοτικό σχολείο στον Κολωνό του Μητσάκη κλπ.


Ταυτόχρονα, οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής, μετέφεραν μια πιο βαθιά έννοια της Ελληνικότητας και οδήγησαν ένα μέρος της αρχιτεκτονικής σκέψης, στην απομάκρυνση από τα Δυτικά πρότυπα. Στην περίοδο του Μεσοπολέμου, έμπνευση για τον Α. Ζάχος και τον Δ. Πικιώνη, αποτελεί η λαϊκή αρχιτεκτονική στην οποία στρέφονται με ιδιαίτερη θέρμη. Χαρακτηριστικά έργα τους είναι το σπίτι της Αγγελικής Χατζημιχάλη στην Αθήνα με αρχιτέκτονα τον Α. Ζάχο, καθώς και το πειραματικό σχολείο στη Θεσσαλονίκη το 1933 από τον Δ. Πικιώνη. 




Α. Ζάχος. Σπίτι της Αγ. Χατζημιχάλη.


Δ. Πικιώνης. Πειραματικό σχολείο στη Θεσσαλονίκη




Γ. και Δ. Δημητριάδης. Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης  


Από το 1923 έως το 1928, επικρατεί κλίμα έντονης πολιτικής αστάθειας και το δημοκρατικό πολίτευμα παρα- βιάζεται συνεχώς. Το γεγονός αυτό, μαζί με το κλίμα από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, που κυριαρχούν στην Ευρώπη, θα επηρεάσει και την Ελλάδα και θα προετοιμάσουν την κατάλυση του πολιτεύματος, με τη δικτατορία του Ι. Μεταξά. Αναβιώνει ο εθνικισμός που θα ανασύρει τις μορφές από το παρελθόν. Επιστρέφει η μνημειακή αρχιτεκτονική, οι δωρικές κολώνες και τα αετώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Ελληνικό περίπτερο της Διεθνής Έκθεσης Θεσσαλονίκης το 1938 από τους Γ. και Δ. Δημητριάδη. 

Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και τη νίκη των συμμάχων, το παραγκωνισμένο «Μοντέρνο» κίνημα, που εκφράζει τους νικητές, επιστρέφει θριαμβευτικά στην Ευρώπη και σχηματίζει το ελπιδοφόρο πλαίσιο για ένα νέο ξεκίνημα. Η «μοντέρνα» αρχιτεκτονική δεν ήταν μόνο φορέας προοδευτικής πολιτικής ιδεολογίας, αλλά πίστευε και στηρίχτηκε στις νέες τεχνικές δυνατότητες και στα νέα δομικά υλικά, και βοήθησε στην τεράστια προσπάθεια ανοικοδόμησης της Ελλάδας.

Οι μεγάλες πολιτικές αναταράξεις και διακυμάνσεις επιφέρουν, όπως βλέπουμε, άμεσα μεγάλες αλλαγές στη ροή της αρχιτεκτονικής. Η αρχιτεκτονική, ως μια κοινωνική λειτουργία, που ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες, αποτελεί την εικόνα που αντιπροσωπεύει  μια πολιτική τάση και μια κοινωνική ροπή, πότε προς την εξέλιξη, πότε προς την πρόοδο και την επιστήμη, πότε προς ακραία πολιτικά καθεστώτα. Όταν μεταβάλλεται απότομα, ξαφνικά ή βίαια η πολιτική κατάσταση, μεταβάλλονται και οι κοινωνικές λειτουργίες, μία από τις οποίες είναι και η Αρχιτεκτονική.


Η αρχιτεκτονική είναι πάντα εκεί, άμεσα επηρεαζόμενη στις αλλαγές, συνδέοντας πολιτικές, επιστήμες και εποχές.



-----------------------------------

Υ.Γ. *καμία ομοιότητα δεν υπονοείται ή καταγράφεται μεταξύ της σημερινής πολιτικής κατάστασης, με τις τότε διαταράξεις λόγω των απολυταρχικών καθεστώτων.